Mục lý thuyết (Phần học theo SGK) - Trang 30

I. Hoá trị của một nguyên tố được xác định bằng cách nào?

1. Cách xác định

Quy ước: Gán cho H hóa trị I

Nguyên tử nguyen tố khác liên kết được với bao nhiêu nguyên tử hidro thì nó có hóa trị bấy nhiêu

Thí dụ:

HCl: Clo hóa trị I

H₂O: Oxi hóa trị II

NH₃: Nito hóa trị III

Hóa trị của oxi được xác định là hai đơn vị, nguyên tử nguyên tố khác có khả năng liên kết như O thì tính là hai đơn vị

Thí dụ:

Na₂O: 2Na liên kết với 1O, natri hóa trị I

CaO: 1Ca liên kết với 1O, canxi hóa trị II

CO₂: 1C liên kết với 2O, cacbon hóa trị IV

Hóa trị của nhóm nguyên tử được xác định bằng cách xác định theo hóa trị của H và O

Thí dụ:

H₂SO₄ nhóm SO₄ hóa trị II

nước H₂O nhóm OH hóa trị I

2. Kết luận

Hóa trị của nguyên tố (hay nhóm nguyên tử) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tử nguyên tố này với nguyên tử nguyên tố khác.

Hóa trị được xác định theo hóa trị của H được chọn làm đơn vị và hóa trị của O là hai đơn vị.

II. Quy tắc hóa trị

1. Qui tắc

Trong hợp chất A_xB_y , gọi a, b là hóa trị của A, B, ta có:

 x. a = y. b

Thí dụ:

NH₃: III. 1 = I. 3

CO₂: IV. 1 = II. 2

Ca(OH)₂: II. 1 = I. 2

Trong công thức hóa học, tích của chỉ số và hóa trị nguyên tố này bằng tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố kia

2. Vận dụng

Theo qui tắc hóa trị 

\(\begin{array}{l}\mathop {{A_x}}\limits^a \mathop {{B_y}}\limits^b \\\dfrac{x}{y} = \dfrac{b}{a}\end{array}\)

a) Tính hóa trị của một nguyên tố

Biết x, y và a (hoặc b) thì tính được b (hoặc a)

Thí dụ: Tính hóa trị (a) của Fe trong hợp chất FeCl₃, biết clo hóa trị I.

Theo qui tắc hóa trị: 1. a = 3. I=> a = III

b) Lập công thức hóa học của hợp chất theo hóa trị

Biết a và b thì tính được x, y để lập công thức hóa học

Thí dụ 1:

Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi lưu huỳnh hóa trị IV và oxi.

Công thức dạng chung:  S_xO_y

Theo qui tắc hóa trị: x. VI = y. II

Chuyển thành tỉ lệ: \(\dfrac{x}{y} = \dfrac{{II}}{{VI}} = \dfrac{1}{3}\)

Công thức hóa học của hợp chất: SO₃

Thí dụ 2:

Lập công thức hóa học của hợp chất tạo bởi Natri hóa trị I và nhóm (SO₄) hóa trị II.

Công thức dạng chung Na_x(SO₄)_y

Theo qui tắc hóa trị thì: x. I = y. II

Chuyển thành tỉ lệ: \(\dfrac{x}{y} = \dfrac{{II}}{I} = \dfrac{2}{1}\)

Công thức hóa học của hợp chất: Na₂SO₄