1. Bài 32. Khái quát về sinh sản và sinh sản vô tính ở sinh vật

Sinh sản là gì?

Phương pháp giải:

Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới bảo đảm sự phát triển kế tục của loài. Có hai hình thức sinh sản là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

Lời giải chi tiết:

Khái niệm sinh sản: Sinh sản là quá trình tạo ra những cá thể mới bảo đảm sự phát triển kế tục của loài. Có hai kiểu sinh sản là sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.

Sinh sản vô tính là gì? Cho ví dụ minh họa.

Phương pháp giải:

Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống cơ thể mẹ.

Lời giải chi tiết:

- Khái niệm sinh sản vô tính: Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống cơ thể mẹ.

- Ví dụ sinh sản vô tính:

+ Cây thuốc bỏng con được sinh ra từ lá của cây mẹ.

+ Củ gừng mọc lên cây gừng con.

+ Thủy tức con được tạo ra bằng hình thức nảy chồi từ cơ thể mẹ.

+ Trứng không thụ tinh phát triển thành ong đực.

+ Sao biển con được sinh ra từ một phần của cơ thể sao biển mẹ.

Trình bày các hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật theo bảng sau.

Phương pháp giải:

Thực vật có các hình thức sinh sản vô tính như sinh sản bằng bào tử, sinh sản sinh dưỡng. Sinh sản sinh dưỡng là sự hình thành cây mới từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây (rễ, thân, lá).

Lời giải chi tiết:

Trong sinh sản sinh dưỡng ở thực vật, cây mới được tạo ra

A. từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây.

B. chỉ từ rễ của cây.

C. chỉ từ một phần thân của cây.

D. chỉ từ lá của cây.

Phương pháp giải:

Trong sinh sản sinh dưỡng ở thực vật, cây mới được tạo ra từ một phần của cơ quan sinh dưỡng của cây như lá, thân hoặc rễ.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: A

Đặc điểm nào sau đây không thuộc sinh sản vô tính?

A. Cơ thể con sinh ra hoàn toàn giống nhau và giống cơ thể mẹ ban đầu.

B. Tạo ra cá thể mới rất đa dạng về các đặc điểm thích nghi.

C. Tạo ra số lượng lớn con cháu trong một thời gian ngắn.

D. Tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi trường sống ổn định.

Phương pháp giải:

Sinh sản vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp yếu tố đực và yếu tố cái. Do vậy, cơ thể con chỉ nhận được chất di truyền từ cơ thể mẹ nên giống nhau và giống cơ thể mẹ. Từ đó, có thể thấy ưu điểm của sinh sản vô tính là có thể tạo ra số lượng lớn con cháu trong một thời gian ngắn, tạo ra các cá thể thích nghi tốt với môi trường sống ổn định. Tuy nhiên, cũng chính do không có sự biến đổi chất di truyền nên nhược điểm của hình thức sinh sản vô tính chính là đời con có độ đa dạng di truyền thấp, khả năng thích nghi với những biến đổi của môi trường kém, dễ bị chết hàng loạt khi điều kiện môi trường thay đổi.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Trường hợp nào sau đây không phải là sinh sản vô tính ở thực vật?

A. Cây cỏ gấu non phát triển từ rễ củ.

B. Cây dương xỉ non phát triển từ bào tử.

C. Cây sắn dây phát triển từ một đoạn thân.

D. Cây táo non phát triển từ hạt.

Phương pháp giải:

- Hạt được tạo ra do sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái → Cây táo non phát triển từ hạt không phải là hình thức sinh sản vô tính mà là hình thức sinh sản hữu tính.

- Cây cỏ gấu non phát triển từ rễ củ, cây sắn dây phát triển từ một đoạn thân là hình thức sinh sản sinh dưỡng ở thực vật – một hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

- Cây dương xỉ non phát triển từ bào tử là hình thức sinh sản bằng bào tử ở thực vật – một hình thức sinh sản vô tính ở thực vật.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D

Lợi ích của việc nhân giống cây ăn quả lâu năm bằng phương pháp chiết cành là

A. cây con dễ trồng và tốn ít công chăm sóc.

B. nhân giống cây nhanh và hiệu quả cao.

C. cây tránh được sâu bệnh gây hại cho lá, hoa, quả.

D. rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây, sớm thu hoạch và biết trước đặc tính của quả.

Phương pháp giải:

Chiết cành là làm cho cành ra rễ ngay trên cây rồi mới cắt đem trồng thành cây mới. Phương pháp này là phương pháp phổ biến để nhân giống các loại cây lâu năm thời gian sinh trưởng dài. Vì cây con được hình thành từ một phần cành của cây trưởng thành nên ưu điểm của phương pháp chiết cành là rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây, sớm thu hoạch và biết trước đặc tính của quả (đặc tính quả giống cây mẹ).

Lời giải chi tiết:

Đáp án: D

Động vật nào sau đây chỉ có hình thức sinh sản vô tính?

A. Bọt biển.                      B. Voi.                      C. Giun đũa.                  D. Chuồn chuồn.

Phương pháp giải:

- Bọt biển có thể sinh sản bằng hình thức sinh sản vô tính hoặc hữu tính. Hình thức sinh sản vô tính thường thấy ở bọt biển là nảy chồi hoặc phân mảnh.

- Voi, giun đũa, chuồn chuồn sinh sản bằng hình thức sinh sản hữu tính.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: A

Hình thức sinh sản nào sau đây chỉ tạo ra đúng hai cá thể con giống hệt nhau từ một cá thể mẹ?

A. Trinh sinh.                  B. Phân đôi.                   C. Nảy chồi.                   D. Phân mảnh.

Phương pháp giải:

- Phân đôi là hình thức sinh sản tạo ra đúng hai cá thể con giống hệt nhau từ một cá thể mẹ. Trong hình thức sinh sản phân đôi, cơ thể mẹ tự co thắt tạo thành 2 phần giống nhau, mỗi phần sẽ phát triển thành một cá thể; sự phân đôi có thể theo chiều dọc, ngang hoặc nhiều chiều.

- Trinh sinh, nảy chồi, phân mảnh là những hình thức sinh sản vô tính có thể tạo ra nhiều hơn 2 cá thể con từ một cá thể mẹ.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: B

Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể

A. sinh ra một hay nhiều cá thể giống hoặc khác mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.

B. luôn sinh ra nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.

C. sinh ra một hay nhiều cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tình trùng và trứng.

D. luôn sinh ra chỉ một cá thể giống mình, không có sự kết hợp giữa tinh trùng và trứng.

Phương pháp giải:

Sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể sinh sản vô tính ở động vật là từ một cá thể. Ở động vật có các hình thức sinh sản vô tính như nảy chồi (ví dụ ở thủy tức), phân mảnh (ví dụ ở đỉa, sao biển), trinh sản (ví dụ ở ong, kiến,… và một số loài cá, lưỡng cư, bò sát).

Lời giải chi tiết:

Đáp án: C

Nhóm động vật có hình thức trinh sinh là

A. ong, kiến, rệp, mối.

B. thủy tức, bọt biển, giun dẹp, sứa.

C. giun dẹp, giun tròn, giun đốt, thủy tức.

D. bọt biển, giun dẹp, thủy tức, bọ cạp.

Phương pháp giải:

Trinh sinh hay trinh sản là một hình thức sinh sản vô tính mà trứng không thụ tinh phát triển thành cá thể mới. Trinh sản gặp ở ong, kiến, rệp, mối,… và một số loài cá, lưỡng cư, bò sát.

Lời giải chi tiết:

Đáp án: A

Điều kiện sống thay đổi đột ngột có thể là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt cá thể động vật sinh sản vô tính bị chết. Giải thích.

Phương pháp giải:

Cơ chế của quá trình sinh sản vô tính là nguyên phân tạo ra hàng loạt cá thể có kiểu gen giống nhau nên khi môi trường thay đổi sẽ tác động lên tất cả các cá thể và gây chết hàng loạt.

Lời giải chi tiết:

Khi điều kiện sống thay đổi đột ngột có thể dẫn đến hàng loạt cá thể động vật sinh sản vô tính bị chết vì: Sinh sản vô tính sẽ tạo ra các thế hệ con cháu giống nhau về mặt di truyền và chỉ thích nghi với một điều kiện sống nhất định, do đó khi điều kiện sống thay đổi đột ngột, chúng sẽ có phản ứng giống nhau trước thay đổi đó, dẫn đến chết hàng loạt nếu thay đổi vượt quá ngưỡng chịu đựng.

Đọc đoạn thông tin sau và trả lời các câu hỏi:

Vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật

Nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp các nhà làm vườn tạo ra những cây sạch bệnh hoặc cây có khả năng kháng bệnh và chịu được sâu bệnh tốt hơn. Nó còn giúp rút ngắn được thời gian sản xuất, cho "ra lò" số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây giống trên cùng một diện tích nhỏ. Vì thế, khi đưa cây giống đi trồng cũng như khi đưa ra thị trường, cây nuôi cấy mô sẽ có sự thuận tiện, bảo quản dễ dàng, hạn chế bị chết,…

Nhờ các ưu điểm này làm cho giá thành cây giống giảm.

Câu hỏi:

1. Nêu vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật trong thực tiễn.

2. Vì sao nuôi cấy mô tế bào thực vật lại có thể cho "ra lò" số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây trồng trê một diện tích nhỏ?

3. Vì sao nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp giảm giá thành sản xuất cây trồng?

Phương pháp giải:

Sinh sản vô tính có vai trò quan trọng trong việc duy trì các đặc điểm của sinh vật. Ứng dụng sinh sản vô tính trong nhân nhanh giống cây trồng bằng các phương pháp như: nuôi cấy mô, giâm cành, chiết cành,…

Lời giải chi tiết:

1. Vai trò của nuôi cấy mô tế bào thực vật trong thực tiễn:

- Tạo ra số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau trong thời gian ngắn, trên cùng một diện tích nhỏ. Nhờ đó, làm hạ giá thành cây giống.

- Tạo ra những cây sạch bệnh hoặc cây có khả năng kháng bệnh và chịu được sâu bệnh tốt hơn.

2. Nuôi cấy mô tế bào thực vật có thể cho “ra lò” số lượng lớn các cây giống đồng đều nhau, thời gian nhân giống nhanh và nhiều cây trồng trên một diện tích nhỏ: Trong phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, các nhà khoa học có thể nuôi cấy các mẩu mô của thực vật, thậm chí từng tế bào trong ống nghiệm rồi sau đó cho chúng tái sinh thành các cây. Bởi vậy, bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, từ một mẩu tế bào của cây mẹ trong một thời gian ngắn có thể tạo ra rất nhiều cây giống, đồng đều về phẩm chất (các cây con đều có đặc điểm di truyền giống cây mẹ) trên một diện tích nhỏ.

3. Nuôi cấy mô tế bào thực vật giúp giảm giá thành sản xuất cây giống vì trong phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật, chỉ từ một mẩu tế bào của cây mẹ có thể tạo ra số lượng lớn các cây con trên một diện tích nhỏ, trong một thời gian ngắn.